Dyplomowany specjalista - nowość na polskich uczelniach

• Wstęp
• Rekrutacja i cel kształcenia
• Dyplomowany specjalista w prawie o szkolnictwie wyższym i nauce
• Dyplomowany specjalista w Polskiej Ramie Kwalifikacji
• Poziom 5. a zmniejszenie luki kompetencyjnej
• Poziom 5. – nowy etap w uczeniu się przez całe życie
• Programy poziomu 5. – wymierna wartość w kształceniu zawodowym
• Poziom 5. a kształcenie kadr w Polsce i na świecie
• Rynek pracy w Polsce na kwalifikacje 5. poziomu
• Dodatkowe informacje - linki do innych stron

Europejska Rama Kwalifikacji (EQF) to bardzo pożyteczne narzędzie, zgrabnie, choć tylko zgrubnie porządkujące zasoby kwalifikacji na europejskim rynku pracy. Podstawową funkcją Polskiej Ramy Kwalifikacji (PRK) i głównym powodem jej powstania jest przeniesienie pożytków płynących z EQF na polskie zasoby kwalifikacji.


Oczywiście sam ten fakt nie stanowi powodu do niepokoju. W końcu rama jest tylko ramą i jej istnienia nie może w żadnej mierze przesądzać o tym, jakimi kwalifikacjami ją wypełnimy. W przeciwnym przypadku znaleźlibyśmy się w sytuacji osoby, która poszukuje odpowiedniego obrazu do oprawienia w zakupioną wcześniej ramę. Istnieją jednak co najmniej dwa istotne powody, dla których warto tej sprawie poświęcić uwagę.

Pierwszy z nich to potrzeba znalezienia odpowiedzi na pytanie, czy obecna oferta naszych uczelni jest dostatecznie elastyczna z perspektywy narastającej potrzeby uczenia się przez całe życie. Obecnie nasze szkolnictwo wyższe oferuje niemal wyłącznie kwalifikacje pełne, których uzyskanie wymaga pełnowymiarowych studiów. Szybko spadający popyt na studia niestacjonarne, z których w większości korzystają osoby już pracujące, stanowi wyrazisty sygnał, że oferta naszego szkolnictwa wyższego, co najmniej, jeśli chodzi o formę kształcenia, nie jest zbyt dobrze dopasowana do potrzeb tych osób. Trudno jednak wyobrazić sobie upowszechnienie systemu kształcenia przez całe życie, który by abstrahował od potrzeb osób pragnących poszerzyć swoje portfolio kwalifikacji, nie przerywając pracy zawodowej. Z czasem będzie też rosła potrzeba pozyskiwania kwalifikacji, istotnie odbiegających od rdzenia wykształcenia zdobytego w młodości – dla zaspokojenia tych potrzeb dzisiejsze studia podyplomowe, w większości bazujące na tym rdzeniu, będą formą niewystarczającą. Zapewne należy pomyśleć o zmodularyzowaniu dzisiejszej oferty i zaoferowaniu możliwości budowy indywidualnego portfolio kwalifikacji z tych modułów. Choć moduły te powinny mieć atrybuty charakterystyczne dla kształcenia na poziomie wyższym, oczywiście nie mogą być równoważne z dyplomem magistra, ani nawet licencjata. Piąty poziom PRK daje przestrzeń do rozwiązania tego problemu.

Drugi ważny powód, by przeanalizować sprawę nieobecności na piątym poziomie PRK kwalifikacji nadawanych w szkołach wyższych, są udane doświadczenia innych krajów w tym zakresie. Oczywiście nie jest niezbędne, byśmy koniecznie naśladowali innych. Jeśli jednak chcemy postąpić inaczej niż inni, dobrze jest rozumieć, dlaczego warto to zrobić.

Porządkująca rola ram kwalifikacji zawodowych wskazała na pilną potrzebę zajęcia się poziomem 5. (lokującym się między szkołą średnią a studiami licencjackimi). Badania i przemyślenia zawarte w kolejnych tomach wydawnictwa Fundacji Rektorów Polskich wraz Pearson Central Europe, skierowane były do środowiska akademickiego w formie cyklicznych szkoleń i konferencji. Nie ma w nich sporu co do słuszności wprowadzenia programów 5. poziomu, uzasadnionego troską o jakość kształcenia akademickiego, demografią, czy losem edukacyjnym absolwentów szkół średnich. Jakość edukacji licealnej (z maturą lub bez) często ogranicza możliwość dalszego kształcenia w formie przeskoku z poziomu 4. do poziomu 6. Ramy kwalifikacji umożliwiają utworzenie pomostu – zagospodarowania tej przestrzeni stwarzającej możliwości wyrównywania szans edukacyjnych dla osób niemających szans na edukację w ramach poziomu 6., albo nieodnajdujących się mentalnie (intelektualnie?) na tym poziomie.

Dla niepublicznego wyższego szkolnictwa zawodowego stworzenie możliwości kształcenia na poziomie 5. stać się może wartością wymierną zarówno w ujęciu jakościowym jak i ekonomicznym. Trzeba jednak wyraźnie zaznaczyć, że pomyślność kształcenia ściśle związana być musi z zaakceptowaną międzyresortowo sylwetką absolwenta. Kto się ma przyznać do absolwentów poziomu 5.: resort edukacji, czy nauki i szkolnictwa wyższego? A co z resortem pracy (kwalifikacje związane z określonymi stanowiskami)? Dyskusja nad jakością programów i nazwą kwalifikacji absolwentów poziomu 5. oraz and formalizacją zakresu kwalifikacji zawodowych nie jest sprawą prostą, choć wiadomo, że chodzi o poziom bogatszy w wiedze, umiejętności i kompetencje społeczne niż poziom 4. i uboższy niż poziom 6. Trzeba również pamiętać, że w tradycji semantycznej istnieją przyjęte powszechnie oczekiwania i trzeba dużo ostrożności w nazywaniu nowych kwalifikacji i dyplomowania absolwentów poziomu 5. (np. proponowany „specjalista”, ma już swoje miejsce w strukturze stanowisk).

Pearson jest firmą o zasięgu globalnym, ale dzięki obecności w różnych częściach świata i szerokiej współpracy z partnerami ze środowiska edukacyjnego – działa lokalnie. Obserwujemy trendy światowe, ale jednocześnie z uwagą przypatrujemy się polskiej edukacji, rynkowi pracy, potrzebom i problemom zgłaszanym przez pracodawców. Udział w projekcie „Piąty poziom Krajowych Ram Kwalifikacji” prowadzonym wspólnie z Fundacją Rektorów Polskich od 2013 r. dał nam możliwość poznania opinii polskich uczelni na temat możliwości kształcenia w tzw. „krótkich cyklach” na poziomie 5. Polskiej Ramy Kwalifikacji. Polskie uczelnie są zainteresowane i zaangażowanie w budowanie konkretnych rozwiązań – programów kształcenia na 5. poziomie opracowanych z myślą o przygotowaniu absolwentów do pełnienia ról uzasadnionych społecznie i rynkowo, w tym dostosowanych do potrzeb lokalnych pracodawców. Wspólnie zauważamy, że w Polsce jest ogromne zapotrzebowanie na specjalistów z wiedzą, umiejętnościami i kompetencjami wpisującymi się właśnie w 5. poziom PRK.

Współpracujemy ze szkołami i uczelniami na całym świecie. Wiemy, że kształcenie na 5. poziomie ma ważny wpływ na realizację lokalnych strategii rozwoju kapitału ludzkiego, gdyż dostarcza przedsiębiorcom odpowiednio wykwalifikowanych specjalistów, a jednocześnie pozwala realizować krajowe strategie rozwoju kapitału ludzkiego. Obserwujemy również, że kształcenie na poziomie 5. powszechnie oferowane jest przez instytucje szkolnictwa wyższego. W bardzo wielu systemach edukacyjnych kształcenie na poziomie 5. ma charakter zawodowy, przygotowuje do wykonywania określonych ról w pracy, ale jednocześnie otwiera możliwości kontynuowania kształcenia w szkole wyższej na poziomie 6. i wyższym. Wykształcenie uzyskane na poziomie 5. uznawane jest przez wiele uniwersytetów na całym świecie i pozwala na uzyskanie dyplomu uczelni – np. licencjatu – w krótszym czasie (np. w Wielkiej Brytanii aż 70% kierunków na uczelniach uznaje kwalifikacje BTEC uzyskane na poziomie 5, a większość takich absolwentów kieruje na ostatni rok studiów I stopnia).

Zbierając doświadczenia z różnych systemów edukacyjnych na całym świecie możemy z pełnym przekonaniem powiedzieć, że istnieje możliwość takiego skonstruowania programów kształcenia na poziomach 4., 5. i 6, aby studiowanie odbywało się w zsynchronizowany sposób i stanowiło dobrą ścieżkę rozwoju studentów. Ponadto obserwujemy, iż na świecie – i mamy nadzieję, że to zjawisko pojawi się w Polsce – kształcenie na poziomie odpowiadającym 5. poziomowi PRK, to nie tylko szansa na podnoszenie kwalifikacji absolwentów szkół średnich, którzy nie wybierają studiów na poziomie 6. To również szansa na podnoszenie kwalifikacji dla osób pracujących, z doświadczeniem zawodowym, w czasie wystarczająco krótkim, aby pogodzić rozwój zawodowy z edukacją pozwalającą przekwalifikować się lub zaktualizować swoją wiedzę sektorową odpowiednio do zmieniających się warunków rynkowych.